اِوِرلِین (Everlane)، شرکتی فعال در عرصۀ پوشاک، در پی شیوع کروناویروس فروشگاه‌هایش را بست و صدها تن از کارکنانش را اخراج یا مرخص کرد.

کروناویروس از میان شرکت‌ها هم قربانی می‌گیرد؛ تا امروز هزاران شرکت نوپا در اقصانقاط دنیا چندین هزار نفر از کارکنانشان را اخراج یا مرخص کرده‌اند، از هزینه‌هایشان کاسته‌اند و سعی کرده‌اند کسب‌وکارشان را عوض کنند بلکه بتوانند از این بحران به سلامت عبور کنند. اما شاید این تلاش‌ها کافی نباشند. شرکت‌های استارتاپی برای رشد و ادامۀ حیات به پشتیبانی سرمایه‌گذاران دلگرم‌اند؛ سرمایه‌گذارانی که در این اوضاع و احوال ترجیح می‌دهند کمتر ریسک کنند.می‌گویند ریسک‌پذیری مدت‌ها طول می‌کشد، اما ریسک‌گریزی یک‌شبه اتفاق می‌افتد. اِرین گریفیت (Erin Griffith)، مقاله‌نویس نیویورک‌تایمز، در مطلبی که 13 فروردین 99 در وبسایت این روزنامه منتشر شده است، علاوه بر تاثیر کرونا بر اقتصاد استارتاپ ها، کمی از حال‌وهوای این روزهای سیلیکون‌ولی برایمان می‌گوید و تلنگری به ما می‌زند تا ببینیم فقط استارتاپ‌های ایرانی نیستند که حالشان خوب نیست؛ تا ببینیم آسمان هرکجا آیا همین رنگ است…

بعد از لغو بی‌سابقۀ سفرها در ماه مارس (اسفند)، واندِردُنت (WanderJaunt) که استارتاپی برای اجارۀ کوتاه‌مدت منزل در سن‌فرانسیسکو است، هفتۀ پیش 56 نفر از 240 کارمندش را اخراج کرد.

همچنین تقاضا برای خدمات واندراسکول (Wonderschool)، استارتاپی که به افراد کمک می‌کنند ارائه‌دهندگان خدمات مراقبت روزانه و مهدکودک‌ها را پیدا کنند، به نصف کاهش یافته و باعث شده این شرکت بیش از نیمی از 60 کارمندش را تعدیل کند.

کِلَس‌پَس (ClassPass) نیز که برنامه‌ای برای عضویت در کلاس‌های بدنسازی است، فقط ظرف 10 روز بیش از 95 درصد درآمدش را از دست داد؛ چرا که باشگاه‌های ورزشی گوشه‌وکنار دنیا تعطیل شدند. این استارتاپ برای ادامۀ حیات از هزینه‌هایش کاست، استخدام را متوقف کرد و شروع کرد به ساخت و پخش ویدیوهای آنلاین برای تمرین‌های ورزشی.

«اکنون دوران استراحت بزرگ است». این گفتۀ مارتین پیچینسِن (Martin Pichinson) رئیس شِروود پارتنِرز (Sherwood Partners) است؛ شرکتی مشاوره‌ای در سیلیکون ولی که کمک می‌کند استارتاپ‌های شکست‌خورده با تغییر ساختار دوباره جان بگیرند. او می‌گوید که در هفته‌های اخیر شرکتش آماج تماس‌ها بوده: سه تا چهار برابر بیشترین مقداری که قبلاً تجربه کرده بود.

استارتاپ‌ها همیشه پرریسک هستند و طوری طراحی می‌شوند که یا سریع رشد می‌کنند یا شکست می‌خورند؛ اما همه‌گیری ویروس کرونا باعث شده فرایند «انتخاب طبیعی» در سیلیکون شتاب بیشتری بگیرد و چنان لرزه‌ای ایجاد کرده که دیگر فرصتی برای ارزیابی و مقایسه نمانده. بر طبق محاسبات نیویورک‌تایمز فقط در عرض چند هفته بیش از 50 شرکت نوپا حدود 6،000 نفر را تعدیل یا مرخص کرده‌اند. برنامه‌ها برای معرفی محصولات جدید و ورود به بازار فعلاً متوقف شده‌اند و بسیاری از شرکت‌های نوپای فناوری برای تأمین مالی به درهای بسته خورده‌اند.

فریتس لانمن (Fritz Lanman)، مدیرعامل کلس‌پس که 95 درآمدش را ظرف 10 روز از دست داد.

این سقوط هم بر استارتاپ‌های یکه‌تاز تأثیر گذاشته و هم استارتاپ‌های کوچکی که می‌کوشیدند جایی برای خود باز کنند.  ایربی‌اندبی، استارتاپ اجارۀ منزل که 31 میلیارد دلار ارزشگذاری شده، استخدام را متوقف کرده و 800 میلیون دلاری را که قرار بود صرف هزینه‌های بازاریابی شود برگردانده است. بِرد (Bird)، شرکتی نوپا در زمینۀ اجارۀ اسکوترهای برقی، هفتۀ پیش 30 درصد از کارکنانش را اخراج کرد، درحالی‌که اِورلِین (Everlane)، شرکتی فعال در صنعت پوشاک، صدها کارگرش را اخراج یا خانه‌نشین کرده است. بله! باز هم شاهد تاثیر کرونا بر اقتصاد استارتاپ ها هستیم!

شرکت‌های نوپای املاک مانند نُتِل (Knotel) و کانوین (Convene) نیمی از کارکنانشان را اخراج یا مرخص کرده‌اند. سایت کاریابی زیپ‌ریکروتر (ZipRecruiter) حدود 40 درصد از کارکنانش را تعدیل کرده است. وان‌وِب (OneWeb)، استارتاپی فعال در زمینۀ ارتباطات ماهواره‌ای که حدود 3 میلیارد دلار از صندوق‌های سرمایه‌گذاری و از سرمایه‌گذارانی نظیر سافت‌بنک (SoftBank) دریافت کرده بود، روز جمعه اعلام ورشکستگی کرد و قرار است به فروش برسد. استارتاپ‌های گردشگری نظیر واکاسا (Vacasa)، ساندر (Sonder)، اینسپیرِیتو (Inspirato)، زئوس لیوینگ (Zeus Living) و تریپ‌اَکشنز (TripActions) هم سخت‌ترین روزهای خود را سپری می‌کنند.

دَنیل ژائو (Daniel Zhao)، اقتصاددان ارشد گِلَس‌دُر (Glassdoor) که وبسایتی برای ارزیابی محیط‌های کاری و کاریابی است، می‌گوید که مسیر پیش روی استارتاپ‌ها به‌مراتب بدتر از زمان ترکیدن حباب دات‌کام در اوایل قرن بیست‌ویکم و بحران مالی 2008 است.

او می‌گوید: «شیوع ویروس کرونا به‌لحاظ اقتصادی شبیه گردبادی عظیم است که تمام ایالت‌های آمریکا را درمی‌نوردد و هفته‌ها به طول می‌انجامد.»

اعداد و ارقام بسیار بی‌رحم‌اند. در مارس، میزان استخدام در 30 شرکت از ارزشمندترین استارتاپ‌های آمریکا 19 درصد سقوط کرده است که به‌طور میانگین می‌شود 21 شغل برای هر شرکت. این آمار را شرکت تحقیقاتی تینک‌نام الترنتیو دیتا (Thinknum Alternative Data) ارائه کرده است. همچنین سی‌بی اینسایتز (CB Insights) که استارتاپ‌ها را ردیابی می‌کند، می‌گوید تأمین سرمایه استارتاپ‌ها در سه‌ماهۀ اول 2020 شاهد پایین‌ترین میزان افت فصلی در طی 10 سال اخیر است.

در این دوران قرنطینه، استارتاپ‌ها در برخی حوزه‌ها مانند پزشکی آنلاین، تحویل غذا، یادگیری آنلاین، دورکاری و بازی شکوفا شده‌اند. البته حتی پیش از اینکه کروناویروس باعث شود بخش‌های بزرگی از اقتصاد آمریکا متوقف شود، نشانه‌هایی دیده می‌شد از اینکه دوران شکوفایی چندان پایدار نخواهد بود.

اما حالا این درد عمیق‌تر شده و احتمالاً تازه اول کار است؛ به‌ویژه به این دلیل که سرمایه‌گذاران که قبلاً با رشته‌ای از ناکامی‌ها برای عرضه‌های اولیه در سال گذشته زخم‌خورده شده‌اند، دست‌به‌عصاتر از قبل راه می‌روند. سکویا کپیتال (Sequoia Capital)، یکی از شرکت‌های اصلی سرمایه‌گذاری خطرپذیر در سیلیکون ولی، در 5 مارس اخطاریه‌ای برای شرکت‌های نوپا صادر کرد و کووید 19 را «قوی سیاه 2020» نامید.

بیل گرلی (Bill Gurley)، یکی از سرمایه‌گذاران شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر بنچمارک (Benchmark) می‌گوید که طی 10 سالی که از شکوفایی استارتاپ‌ها می‌گذرد، ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران به‌تدریج بیشتر شده است. اما حالا وضع عوض شده و بسیاری از استارتاپ‌های پرریسک بی‌پناه مانده‌اند.

«ریسک‌پذیری به تدریج اتفاق می‌افتد؛ ریسک‌گریزی یک‌شبه.»

یکی از مدیران شرکت بِرد (Bird) از طریق ویدیوکنفرانس به صدها تن از کارکنان خبر داد که شغلشان را از دست داده‌اند.

خداحافظی ناگهانی

اتفاقات چند هفتۀ گذشته کارکنان شرکت‌های نوپا را از خواب غفلت بیدار کرده است. بسیاری از این افراد فریفتۀ آرمان‌های صنعت فناوری برای تغییر جهان شده بودند و به امید که اگر شرکتشان وارد عرضۀ اولیه شود، سود سرشاری نصیبشان خواهد کرد، مرزهای بین زندگی شخصی و کاری را برداشته بودند.

حالا اما دارند یکی‌یکی با تماس‌های ویدیویی اخراج می‌شوند.

در بِرد، استارتاپ اجارۀ اسکوتر در لس‌آنجلس که زمانی 2.5 میلیارد دلار ارزشگذاری شده بود، صدها کارمند روز جمعه و فقط یک ساعت قبل از برگزاری به یک کنفرانس ویدیویی دعوت شدند. در این تماس یکی از مدیران که معلوم نبود کیست، به افراد اطلاع داد که شغلشان حذف شده است. یک اسلاید هم با این توضیحات نمایش داده می‌شد: یک ماه مزایای پایان خدمت، سه ماه خدمات درمانی و یک سال فرصت برای تصمیم‌گیری دربارۀ اختیار معامله (options).

جنی آلواجه (Jenny Alvauaje)، تحلیلگر داده‌ها در شرکت بِرد که جزو حاضران در این ویدیوکنفرانس بود، می‌گوید از حاضران در جلسه خواسته شد لپ‌تاپ‌هایشان را با ایمیل برای شرکت پس بفرستند. او می‌گوید برخی کارکنان این تماس را از دست دادند، اما وقتی بلافاصله دسترسی‌شان به سیستم‌های داخلی شرکت قطع شد، فهمیدند که از کار بیکار شده‌اند.

در بیانیه‌ای که این تعدیل‌ها را «تصمیمی سخت» می‌نامید، یکی از سخنگویان بِرد توضیح داد که «ما آگاهانه و عامدانه هیچ تماس تصویری برقرار نکردیم تا وقتی این پیام را به‌صورت زنده به افراد می‌دهیم، از حریم خصوصی حفاظت کنیم.»

پایان کار برای نیک بِنینگ (Nik Buenning) چهل‌ساله و متخصص داده‌ها در شرکت پانورامیک (Panoramic) – یک استارتاپ نرم‌افزار بازاریابی در لس‌آنجلس – همین‌قدر دردناک بود. او تازه در 23 مارس تجهیزات و مقدمات دورکاری را در منزلش فراهم کرده بود که ناگهان ایمیلی از طرف شرکت دریافت کرد که می‌گفت منتظر تماسی از طرف واحد منابع انسانی باشد.

او می‌گوید همان‌لحظه «مردم در اپلیکیشن اِسلَک (Slack) شروع کردند به فرستادن پیام‌های “من اخراج شدم.” “من اخراج شدم.” ” من اخراج شدم.”» یک ساعت بعد خودش هم جزو اخراجی‌ها بود.

بنینگ در اپلیکیشن آپ‌استریم (Upstream) عضو شد: یک شبکۀ اجتماعی جدید که زودتر از موعد وارد بازار شد تا به داد آن دسته از کارکنان فنی برسد که از تعدیل‌های کروناویروس آسیب دیده بودند. سایت‌هایی مانند سیلور لاینینگ (Silver Lining) نیز به مردم کمک می‌کنند به شرکت‌هایی وصل شوند که هنوز استخدام می‌کنند.

بسیاری از کارکنان شرکت‌های نوپا نامشان را به یک صفحه‌گسترده در گوگل اضافه کرده‌اند که استخدام‌کنندگان در خبرنامه‌های هفتگی هم‌رسانی می‌کنند، مانند «فهرست تعدیل» (Layoff List) که یک شرکت کاریابی به نام دِرَفتِد (Drafted) ایجاد کرده است. وینایاک راناد (Vinayak Ranade)، مدیر اجرایی درفتد می‌گوید که مدیران منابع انسانی، سرمایه‌گذاران خطرپذیر و مشاوران استارتاپ‌ها این خبرنامه را می‌خوانند.

برخی کارکنان اخراجی می‌گویند که حالا ممکن است به امنیت شرکت‌های فناورانۀ بزرگ پناه ببرند؛ شرکت‌هایی که روی کوهی از منابع مالی نشسته‌اند و از افزایش کاربری در دوران قرنطینه منتفع شده‌اند.

وقتی کِنیون براون (Kenyon Brown) 24ساله و مدیر تولید ماریانا تک (Mariana Tek) – یک شرکت نرم‌افزاری در واشینگتن – در اوایل امسال از این شرکت جدا شد، 8 یا 9 فرصت شغلی در استارتاپ‌ها داشت. اما همین که ویروس شیوع پیدا کرد، این پیشنهادها هم یکی‌یکی محو شدند. او می‌گوید که اکنون بیشتر مشتاق پیوستن به شرکت‌های بزرگ فناوری است، زیرا این شرکت‌ها هنوز استخدام می‌کنند.

او می‌گوید: «این وضعیت مجبورم کرد برای کوتاه‌مدت از زاویۀ دیگری به کارم نگاه کنم.»

مایکل چن (Michael Chen)، مدیر اجرایی واندردُنت که استارتاپی برای اجارۀ کوتاه‌مدت منزل است، قیمت‌ها را به‌شدت کاهش داده است.

وضعیت بقا

راهنمای بقای شرکت‌های نوپا چیزی شبیه این خواهد بود: «هزینه‌ها را کاهش دهید، قیمت محصولات را کم کنید، دربارۀ هزینه‌های ثابت مثل اجاره‌بها چانه بزنید و از دولت بخواهید به باشگاه‌های ورزشی، ارائه‌دهندگان خدمات اجارۀ منزل یا کارکنان آزادکار آن‌ها کمک کند.»

برخی کارآفرینان می‌گویند کروناویروس فرصتی برای اتحاد حول مأموریت سازمان است، و به ایدۀ «مدیرعامل جنگ» اشاره می‌کنند که سرمایه‌گذار خطرپذیر بن هوروویتز (Ben Horowitz) آن‌ها را بین استارتاپ‌ها جا انداخت. بر اساس این ایده مدیران در مواجهه با «تهدید حیاتی فوری» دست به هر کاری می‌زنند تا برنده شوند.

مایکل چن 30ساله و مدیر اجرایی واندردُنت، یک شرکت اجارۀ کوتاه‌مدت خانه، می‌گوید: «حالا هیچ موضوعی نیست که حواس‌ها را پرت کند.»

شرکت 4سالۀ مایکل چن که 27 میلیون دلار سرمایه جذب کرده، قیمت‌هایش را کاهش داده است؛ برای مثال، خانه‌ای که قبلاً شبی 700 دلار قیمتش بود، حالا به 100 دلار رسیده است. و این شرکت تمرکزش را از گردشگران به‌سمت افرادی معطوف کرده که بر اثر این ویروس بی‌جاومکان شده‌اند، مانند دانشجویان سرگردان، افرادی که دنبال محلی مجزا برای کار می‌گردند، یا اعضای کادر درمانی که می‌خواهند خودشان را از خانواده‌شان دور نگه دارند.

در ساندر (Sonder)، یک استارتاپ گردشگری در سن‌فرانسیسکو که هفتۀ گذشته از بین 1،254 کارمندش 282 نفر را اخراج و 135 نفر را هم مرخص کرده، سرعت تصمیم‌گیری از چند روز به چند ساعت رسیده است.

فِرَنسیس دیویدسِن (Francis Davidson)، مدیرعامل ساندر که 345 میلیون دلار سرمایه جذب کرده و 1.1 میلیارد دلار ارزش‌گذاری شده است، می‌گوید: «این اتفاق به شیوه‌های مختلفی انرژی‌بخش است، اما درعین‌حال تقریباً آشوب‌زاست.» او می‌گوید که سرمایه‌گذارانش به او توصیه کرده‌اند به‌سرعت و به‌شدت از هزینه‌هایش بکاهد تا کارکنان بتوانند پیش از اینکه اوضاع وخیم شود به بازار کار برگردند و شرکت مجبور به اجرای چندین دور تعدیل نشود.

او می‌گوید: «آن‌هایی که به‌دنبال محیطی امن و آسوده می‌گردند نباید وارد زمین بازی شرکت‌های نوپا شوند. اینجا باید پوستتان کلفت باشد و بتوانید دوباره از زمین بلند شوید.»

الکسیس اُهَنین (Alexis Ohanian)، یکی از سرمایه‌گذاران اینیشلیزد کپیتال (Initialized Capital)، از بنیان‌گذاران می‌خواهد که با واقعیت‌های جدید کنار بیایند.

زمان تصفیه

بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر از تغییرات بی‌سابقۀ سال‌های اخیر پول خوبی به جیب زده‌اند. اما تمایلی ندارند از این پول برای حفظ استارتاپ‌های دچار مشکل استفاده کنند.

مایک جونز (Mike Jones) یکی از سرمایه‌گذاران شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر ساینس (Science) می‌گوید: «شک نکنید الان زمان هرس استارتاپ‌هایی است که نمی‌توانند زنده بمانند.»

آلفا بریج ونچرز (Alpha Bridge Ventures)، یکی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر در سن‌فرانسیسکو، می‌گوید آن‌قدر توان ندارد که پول بیشتری به استارتاپ‌هایی تزریق کند که رویشان سرمایه‌گذاری کرده است. این شرکت به بنیان‌گذارانی که از آن‌ها پشتیبانی می‌کند، وعده‌ای داده: اگر شرکتشان به‌دلیل کروناویروس زمین بخورد، 25هزار دلار برای شروع شرکت جدیدشان به آن‌ها سرمایه می‌دهد.

جِیک چپمن (Jake Chapman)، یکی از سرمایه‌گذاران آلفا بریج، می‌گوید که «این‌طوری دست‌کم می‌توانیم یکی از مشکلاتش را برطرف کنیم» و می‌افزاید که دوسه تا از سرمایه‌گذاری‌های این شرکت در آستانۀ ناکامی‌اند.

حالا شرکت‌های سرمایه‌گذاری به‌جای حضور در رویدادهای شبکه‌سازی و آموزش‌های پرهزینه دارند توصیه‌هایی در قالب پست‌های وبلاگی، در توئیتر و در پنل‌های مجازی نرم‌افزار زوم (Zoom) منتشر می‌کنند. در رویدادی که در ماه مارس دربارۀ استارتاپ‌ها برگزار شد، اَلِکسیس اُهَنین (Alexis Ohanian)، یکی از سرمایه‌گذاران شرکت اینیشلیزد کپیتال در سن‌فرانسیسکو، از بنیان‌گذاران خواست با واقعیت‌های جدید کنار بیایند.

او می‌گوید: «اگر الان بر راهکاری تمرکز کرده‌اید که مناسب این دنیای جدید و این اقتصاد متفاوت نیست، پس به‌دنبال راهکاری بگردید که چنین ویژگی‌های داشته باشد.»