مدیریت خوردگی به مجموعه مدون و مکتوبی از روش‌ها و فرایندهایی گفته می‌شود که هدف آن‌ها برنامه‌ریزی، اجرا و بهبود مستمر توانایی سیستم در مدیریت خطر خوردگی برای تجهیزات فعلی و آتی سیستم است. خوردگی و تخریب تجهیزات، فرایندی غیر قابل اجتناب است اما تاثیر مدیریت خوردگی در کنترل شدت و ابعاد تخریب نیز امر غیر قابل انکاری بنظر می‌رسد. کنترل و مدیریت خطر خوردگی نیازمند دید درستی از احتمال تخریب و شدت تخریب متعاقب دارد و لذا از منظر منطقی می‌باید ارزیابی دقیقی در خصوص تعادل بین هزینه‌ها و فایده‌ها وجود داشته باشد.

روش‌های نوین بازرسی تجهیزات در کنار روش‌های پیشرفته مقابله با خوردگی در صنایع مختلف و از جمله نفت، گاز و پتروشیمی امکان پایش، ارزیابی و کاهش شدت خوردگی را برای صاحبان این صنایع فراهم کرده است. از سوی دیگر اما، حتی با استفاده از کامل‌ترین روش‌ها نیز امکان صفر کردن خطر خوردگی وجود ندارد و لذا در خصوص سازه‌ها و تجهیزات حساس، استفاده سودمند از موارد مذکور نیازمند یک سیستم مدیریت خوردگی (Corrosion Management System) فعال و پویا بوده که در آن عمر بهره‌وری سیستم تا حد ممکن افزایش و خطرات ایمنی و محیط زیستی به کمترین مقدار کاهش یافته است و بنابراین قابلیت اطمینان فرایندهای حساس بهبود می‌یابد.

یک سیستم مدیریت خوردگی CMS که گاهی به آن برنامه مدیریت خوردگی CMP نیز گفته می‌شود، در حالت کلی دارای دو هدف عمده است: هدف اول بهینه‌سازی برنامه‌های کنترل خوردگی و کمینه کردن (minimize) هزینه‌های کنترل خورگی طی عمر بهره برداری و هدف دوم برآوره کردن اهداف و استانداردهای ایمنی و محیط زیستی. برای نیل به چنین اهدافی یک سیستم مدیریت خوردگی می‌باید شامل بخش‌های زیر باشد:

• برنامه‌ای برای تعیین و تخمین عمر کاربری مطلوب تجهیز: جهت تعیین عمر کاربری تجهیز یکی از روش‌های مورد قبول در سطح بین‌المللی، انجام ارزیابی‌های قابلیت سرویس دهی FFS است. در این روش با تشخیص مکانیزم تخریب و انجام بازرسی‌های مرتبط در خصوص آسیب وارد شده، عمر باقیمانده و متعاقبا دوره بازرسی بعد مشخص می‌شود.
• روش‌ها و دستورالعمل‌هایی برای مقابله با خوردگی: تهیه و اعمال روش‌ها و دستورالعمل‌های مقابله با خوردگی ارتباط تنگاتنگی با شناسایی درست مکانیزم‌های تخریب، ارزیابی شدت پیشروی آن‌ها و همچنین شناخت درست پارامترهای موثر بر این تخریبات دارد. در این خصوص با انجام ارزیابی مبتنی بر ریسک می توان نسبت به این سه عامل درک صحیحی پیدا نمود. همچنین از ارزیابی‌های IOW نیز می‌توان در بررسی و کنترل پارامترهای موثر بر تخریبات استفاده کرد.
• بازرسی و پایش تجهیزات موجود: انجام موثر و دقیق بازرسی و پایش تجهیزات نیازمند انجام بازرسی بر مبنای ریسک بوده که در آن اطلاعات کاملی در خصوص شناسایی تجهیز، نوع بازرسی، محل بازرسی، گستره بازرسی و در نهایت بازه انجام مجدد بازرسی به دست می‌آید.
• استراتژی، اهداف و شیوه‌نامه‌های سازمان
• استفاده از سنجه‌های حیاتی عملیاتی (Key Performance Metrics) جهت ارزیابی سودمندی و اصلاح برنامه مدیریت خوردگی

یک Corrosion Management System می‌باید دارای اهداف روشن، ساختاری مشخص و تعریف شده بوده و همچنین توانایی برنامه‌ریزی و اجرای دستورالعمل‌های مورد نیاز جهت کاهش و یا کنترل خوردگی را دارا باشد. چنین سیستمی همچنین باید توانایی چرخش اطلاعات درون سازمان و همچنین قابلیت گزارش دهی و همچنین ممیزی نتایج و دستاوردها را دارا باشد.

با توجه به مطالب بیان شده می‌توان برداشت نمود که یک Corrosion Management System دارای استراتژی و همچنین تاکتیک‌های کنترل و مدیریت خوردگی است.

استراتژی مدیریت و کنترل خوردگی، ابزارهایی را برای رسیدن به اهداف کنترل خوردگی بیان می‌کند. چنین اهدافی شامل کمینه کردن عمر مفید کاربری، نشت مواد شیمیایی و همچنین بهبود و افزایش عمر کاربری تجهیز است.

تاکتیک‌ها و روش‌های مدیریت و کنترل خوردگی مربوط به اجرای بهینه دستورالعمل‌ها و ترتیب اجرای آن‌ها در جهت کنترل خوردگی سیستم است.

در حقیقت تاکتیک‌ها روش‌های اجرایی و عملیاتی رسیدن به اهداف تعیین شده در بخش استراتژی را برای سازمان فراهم می‌آورند. چنین اهدافی می‌تواند شامل نرخ خوردگی قابل قبول، کنترل ترک خوردن و یا حداکثر زمان‌های تعمیراتی قابل قبول بوده که عموما در کدها و استانداردهای مهندسی‌، دستورالعمل‌های عمومی و یا درون سازمان توسعه یافته (General or in-house developed procedures)  موجود هستند.

سیستم مدیریت خوردگی چیست واجزای مهم آن کدامند؟

اجرای سیستم مدیریت خوردگی در حقیقت یکی از اجزای بسیار مهم و تفکیک ناپذیر مدیریت یکپارچگی تجهیزات بوده که هدف آن در تعریف عام، شناسایی و ارزیابی خطرات خوردگی و ارائه دستورالعمل مناسب برای آن‌ها است، به گونه‌ای که ضمن افزایش عمر کاربری تجهیز، هزینه‌های تعمیرات ناشی از تخریبات به حداقل رسیده و ایمنی و بهره‌برداری پایدار سیستم نیز مطابق اهداف سازمان حداکثر گردد.

برای تحقق چنین اهدافی می‌توان انتظار داشت که Corrosion Management System فرایندی مستمر بوده که با گذشت زمان و ارزیابی‌ها و ممیزی‌های درون‌سازمانی و برون‌سازمانی اصلاح و به‌روزرسانی می‌گردد. از سوی دیگر اجرای کارآمد سیستم مدیریت خوردگی همچون سایر سیستم‌های مدیریتی فرایندی است که مستلزم مشارکت تمامی افراد دست اندرکار سازمان از جمله پرسنل بهره‌بردار، تعمیرات و بازرسی، نیروهای پیمانکار، مدیریت شرکت و سایر متخصصان است. شکل زیر نمایی شماتیک از بخش‌های مختلف فرایند سیستم Corrosion Management را نشان می‌دهد.

پس از آشنایی با مفاهیم، تعاریف و فلوچارت عمومی یک سیستم مدیریت خوردگی، اینک می‌باید نگاه دقیق‌تر و جزیی‌تری به اجزای مهم این سیستم و همچنین نحوه تعامل این اجزا با یکدیگر داشته باشیم.

اجزای مهم یک سیستم مدیریت خوردگی عبارتند از:

1. تعریف دقیق خط مشی‌ها و اهداف سازمان از اجرای Corrosion Management System
2. تعریف دقیق ساختار سازمانی مرتبط با سیستم مدیریت خوردگی و همچنین مسئولیت هر بخش و نحوه تعامل آن‌ها با یکدیگر
3. برنامه‌ریزی و تدوین دستورالعمل‌های مناسب و متناسب با خطرات خوردگی و اجرای آن‌ها
4. پایش عملکرد و همچنین کارآیی سیستم مدیریت خوردگی با کنترل و ارزیابی شاخص‌های مهم عملکرد
5. ارزیابی کارآیی سیستم مدیریت خوردگی و مقایسه آن با اهداف تعیین شده
6. انجام ممیزی‌های دوره‌ای درون‌سازمانی و بیرون‌سازمانی و اصلاح کاستی‌ها

شکل زیر بخش‌های بیان شده و همچنین نحوه ارتباط آن‌ها با یکدیگر را نشان می‌دهد.

مزایای اجرای سیستم مدیریت خوردگی چیست؟

از مهم‌ترین فواید اجرای موفق یک corrosion management system می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• تطابق با استانداردها و نیازمندی‌های ایمنی، سلامت و محیط زیستی
• کاهش خطرهای ایمنی و محیط زیستی ناشی از نشت مواد و تخریب تجهیزات
• افزایش کابری تجهیزات و در نتیجه افزایش درآمدهای مالی مجموعه
• کاهش تعمیرات خارج از برنامه و متعاقبا کاهش هزینه‌های بهره برداری
• کاهش هزینه‌های معوق (Deferred Costs)
• بهینه‌سازی هزینه‌های کنترل خوردگی و بازرسی

منابع و استانداردهای سیستم مدیریت خوردگی کدامند؟

همانگونه که در این نوشته مورد بررسی قرار گرفت اجرای سیستم مدیریت خوردگی شامل بخش‌ها و قسمت‌های گوناگونی بوده که هریک متعاقبا دارای استانداردهای مرتبط با خود هستند اما از مهم‌ترین سندهای توسعه یافته در خصوص اجرای CMS می‌توان به سند “دستورالعمل مدیریت خوردگی در فرایندهای نفت و گاز” توسعه یافته توسط انسیتو انرژی انگلستان اشاره نمود.

شرکت کانادایی ALADON امروزه به عنوان یکی از بزرگترین و معتبرترین مجریان پروژه‌های مدیریت دارایی‌ها در جهان است. متخصصان و مشاوران مدیریت دارایی‌های فیزیکی مجموعه پمکو به عنوان نماینده انحصاری شرکت ALADON در منطقه خاورمیانه، دارای توانایی عظیمی در زمینه استقرار و پیاده‌سازی سیستم‌ها و ابزارهای مدیریت خوردگی در پروژه‌های بزرگ ملی و بین‌المللی هستند که می‌توانند سازمان شما را برای بهره‌گیری مناسب از این روش همراهی کنند.