مدل 10 جنبه توانمندساز مؤسسه مدیریت دارایی IAM

یکی از مدل‌های ساختاریافته در زمینه مدیریت دارایی فیزیکی مدل 10 جنبه توانمندساز است که توسط مؤسسه مدیریت دارایی (IAM: Institute of Asset Management) توسعه یافته است. این مدل رویکردی سیستماتیک برای حکمرانی دارایی‌ها ارائه می‌دهد و با یکپارچه‌سازی پایداری، افزایش بهره‌وری عملیاتی و کاهش ریسک، به بهبود عملکرد بلندمدت دارایی‌ها کمک می‌کند. این نسخه جدید از مؤسسه IAM  که بر 10 جنبه توانمندساز تاکید دارد، در سال 2024 منتشر شده است و 40 موضوع مختلف را پوشش می‌دهد. تمامی 10 جنبه توانمندساز برای مشخص کردن مواردی توسعه یافته است که بایستی در سیستم مدیریت برای مدیریت دارایی‌ها وجود داشته باشد و فعالیت‌هایی براساس آن تعریف شود، اما به نحوه اجرای مدیریت دارایی‌ها نمی‌پردازد.

گذر از مدل 6 جنبه مفهومی به 10 جنبه توانمندساز مؤسسه IAM

IAM سومین نسخه از مدل خود را با عنوان 6 جنبه مفهومی در سال 2015 منتشر کرد. در واقع مدل 6 جنبه مفهومی از طریق بازخوردها و مشورت‌ها گسترش یافته و به ۱۰ جنبه توانمندساز فعلی تبدیل شده است. این مؤسسه از سال 2024 مدل 10 جنبه توانمندساز را در تمامی سطوح بلوغ مدیریت دارایی به کار می‌گیرد. این به این معناست که مدل 6 جنبه مفهومی، دیگر در اسناد آینده موسسه مدیریت دارایی استفاده نخواهد شد.

از طرفی این سازمان اعلام کرده است، هر یک از اعضا یا سازمان‌هایی که قبلاً این مدل را در سیستم‌های مدیریتی یا اسناد خود به کار گرفته‌اند، همچنان می‌توانند از آن استفاده کنند؛ در واقع، مدل 6 جنبه مفهومی همچنان صحیح و معتبر است و نیازی به بروزرسانی اجباری اسناد سازمانی مبتنی بر آن وجود ندارد. همچنین پیشنهاد می‌کند که گذار به مدل 10 جنبه توانمندساز را بر اساس نیازهای سازمان خود و در یک بازه زمانی مناسب انجام دهید.

مقایسه دو مدل 6 جنبه مفهومی و 10 جنبه توانمندساز مؤسسه IAM

مهم: تمامی جنبه‌ها به هم مرتبط هستند و اشتباه است اگر هر جنبه یا موضوع را به‌صورت مستقل در نظر بگیریم، زیرا بین بیشتر آن‌ها روابط پیچیده‌ای وجود دارد. در واقع، اگر این روابط به‌صورت نموداری ترسیم شوند، ممکن است گیج‌کننده به نظر برسند.

IAM  به‌شدت توصیه می‌کند که افراد درک جامعی از تمامی جنبه‌ها و موضوعات مدیریت دارایی داشته باشند. این درک کلی برای دستیابی به بیشترین ارزش از به‌کارگیری مدیریت دارایی ضروری است. باگذشت زمان، این فهم گسترده به درک عمیق‌تر هر قابلیت و موضوع نیز کمک می‌کند.

مبانی مدل 10 جنبه توانمندساز مؤسسه IAM

مدل 10 جنبه توانمندساز به‌عنوان یک چارچوب یکپارچه عمل می‌کند و این اجزا به‌طور استراتژیک به یکدیگر متصل هستند. این مدل بلافاصله برای کاربران مدل 6 جنبه مفهومی آشنا به نظر خواهند رسید. چیدمان این مدل با دقت طراحی شده است تا هم آشنا باشد و هم بتواند برخی مفاهیم و روابط مهم را تقویت کند. درضمن، این مدل، مدل 6 جنبه مفهومی را اصلاح نمی‌کند، بلکه آن را بهبود می‌بخشد. در این مدل بر «خط دید» (یا هم‌راستایی) بین نتایج / اهداف سازمانی و فعالیت‌های مدیریت دارایی تمرکز شده است و به‌طور هدفمند مدل زنجیره ارزش مایکل پورتر و چرخه بهبود مستمر دمینگ را در نظر گرفته است.

مدل 10 جنبه توانمندساز همچنین به‌خوبی با مدل 6 سرمایه IFRS در گزارش‌گری یکپارچه هم‌خوانی دارد. این امر به‌صورت عمدی طراحی نشده است، اما با حرکت دنیای حسابرسی به سمت گزارش‌گری یکپارچه، بسیار مفید واقع می‌شود.

درضمن، این 10 جنبه توانمندساز موضوعاتی هستند که با چشم‌انداز GFMAM  همسو بوده و این تطبیق موضوعات، درک بهتری از گستره فعالیت‌های مدیریت دارایی ارائه می‌دهد.

چیدمان مدل 10 جنبه توانمندساز مؤسسه  IAM

در ادامه توضیح مختصری از روابط و چیدمان ارائه شده است (اما عمداً از نمایش فلش‌ها خودداری شده است).

تفاوت‌های چارچوب  GFMAM و IAM با استاندارد ISO 55000

چارچوب مؤسسه GFMAM در سند “دورنمای مدیریت دارایی‌ها” و استاندارد ISO 55000 (و پیش از آن PAS55) کاملاً متفاوت هستند. چارچوب GFMAM یک نمای کلی از حوزه مدیریت دارایی را ارائه می‌دهد (و اهداف دیگری را نیز که در سند ذکر شده است پوشش می‌دهد). سند IAM Anatomy به طور قابل‌توجهی این چارچوب را گسترش داده و به طور عمیق‌تری به هر یک از 40 موضوع کلیدی می‌پردازد.

در مقابل ،ISO 55000 مشخصات الزامی برای سیستم مدیریت دارایی را شرح می‌دهد و درباره “چگونگی” انجام آن‌ها توضیحی نمی‌دهد. این استاندارد شامل اصول هدایت، هماهنگی، کنترل، مدیریت عملیاتی و بهبود مستمر است. اگرچه چنین سیستمی برای اطمینان از مدیریت دارایی مؤثر بسیار ارزشمند است، اما فقط شامل عناصر الزامی و روابط متقابل آن‌ها می‌شود.

چارچوب GFMAM و IAM Anatomy گسترده‌تر از استاندارد ISO 55000 است و طیف وسیع‌تری از موضوعات، توانمندساز‌ها و ارتباطات را بررسی می‌کند که بسته به محیط سازمان‌ها ممکن است اهمیت و تأثیر متفاوتی داشته باشند.

به‌طورکلی، یک سازمان که با الزامات استاندارد ISO 55000 مطابقت داشته باشد، صلاحیت کافی را در مدیریت دارایی به دست می‌آورد. بااین‌حال، سفر به‌سوی برتری و تعالی شامل ملاحظات، چالش‌ها و فرصت‌های بیشتری است، از جمله میزان توسعه سیستم مدیریت دارایی. (شکل 1 در استاندارد ISO 55000 (نمودار حلقه‌های پیازی) روابط لازم برای رسیدن به تعالی را نشان می‌دهد). راهکارهایی که در اسناد راهنمای مدیریت مطلوب دارایی‌ها در مجموعه اسناد “دستورالعمل خاص موضوعی” مؤسسه IAM شرح داده شده است، به پیاده‌سازی بهتر سیستم مدیریت دارایی کمک می‌کند.

از چه مدلی استفاده کنیم؟

استفاده از مدل 10 جنبه توانمندساز مؤسسه IAM می‌تواند یکی از گزینه‌های پیشِ روی سازمان‌ها در مسیر بهبود تصمیم‌گیری و عملکرد باشد. بااین‌حال، ضروری است که سازمان‌ها پیش از انتخاب، بررسی دقیقی بر مبنای نیازها، منابع در دسترس، سطح بلوغ سازمانی و زمینه‌های کاربردی خود داشته باشند.

هر مدلی نقاط قوت و محدودیت‌های خاص خود را دارد و موفقیت در پیاده‌سازی آن، به میزان تطابق آن با شرایط واقعی سازمان بستگی دارد. در نهایت، انتخاب درست مدل نه‌تنها به نتایج دقیق‌تر منجر می‌شود، بلکه می‌تواند موجب صرفه‌جویی در زمان، هزینه و منابع شود.

نویسنده: سیده لاله حسینیان