به صورت سنتی هدف از برون سپاری بهره برداری و نگهداشت در مجتمع­‌های صنعتی افزایش تولید در کنار کاهش هزینه­‌های بهره برداری است. اما تنها  توجه به یک یا دو عامل در ارزیابی عملکرد قرارداد برون‌ سپاری بهره‌ برداری و نگهداشت (O&M) کافی نیست. نگاهی جامع به اهمیت شاخص‌های مدیریت دارایی­ های فیزیکی و بهره­‌گیری از فناوری‌های جدید کلید ایجاد جریان پایدار بازگشت سرمایه و افزایش بهره‌وری است.

شاخص‌های ارزیابی عملکرد قرارداد برون‌ سپاری بهره‌ برداری و نگهداشت (O&M)

وقتی به ارزیابی عملکرد قرارداد برون‌ سپاری بهره‌ برداری و نگهداشت (O&M) یک مجتمع صنعتی همچون یک پالایشگاه گاز اشاره می‌شود در اولین نگاه مجموعه­ گسترده­‌ای از فعالیت­‌های نظارتی و محاسباتی برای محاسبه درآمد افزایش یافته و یا هزینه­‌های کاهش داده شده به ذهن می‌رسد. اما تنها توجه به شاخص­‌های مالی و افزایش تولید نمی­‌تواند راهگشای مدیران در مدیریت برون ­سپاری باشد. توجه به مدیریت عملکرد با استفاده از شاخص­‌های مدیریت دارایی­‌های فیزیکی (شاخص های نگهداری و تعمیرات) به صورت جامع از الزامات ارزیابی عملکرد قرارداد برون سپاری بهره برداری و نگهداشت (O&M) است.

از شاخص‌های کلیدی عملکرد در مدیریت دارایی­ های فیزیکی می‌­توان از شاخص­‌های خانواده قابلیت اطمینان همچون متوسط زمانی که یک قطعه یا دستگاه پس از شروع به کار، به اولین خرابی خود می‌رسد (Mean Time to Failure) نام برد. در کنار آن توجه به کمیت و کیفیت محصولات، هزینه­‌ها، ارزیابی و پیاده­‌سازی فناوری­‌های نوین و حوزه HSE از موضوعاتی است که باید در مدیریت و ارزیابی عملکرد قرارداد برون‌ سپاری بهره‌ برداری و نگهداشت (O&M) توجه شوند. لازم است در هر کدام از این حوزه­‌ها شاخص‌های همگن را – با الزامات کیفی ویژه بودن، قابل اندازه‌­گیری، قابل دسترسی و واقع­ گرایانه و مدت پذیر که به اصطلاح SMART نامیده می‌­شوند- تعریف و بر محاسبه آن‌ها نظارت داشت. شاخص­‌های مدیریت دارایی­ های فیزیکی علاوه بر ارزیابی تاثیر برون سپاری بهره ­برداری و نگهداشت، در توجیه خرید تجهیزات جدید، اصلاح برنامه­‌ها و استخدام کارکنان نیز مورد استفاده قرار می­‌گیرد.

همانطور که گفته شد می­‌توان فراخور نیاز واحد و استراتژی‌­های برون سپاری خدمات بهر­ه برداری و نگهداشت (O&M) مجموعه‌ای از شاخص‌ها را جهت ارزیابی برنامه­‌های جاری تدوین و محاسبه کرد. مهم‌ترین نکته در تعریف شاخص‌­ها توجه به استاندارد و مکفی بودن آن‌ها است. لازم است در شاخص­‌های انتخاب شده روش­ معتبر و استاندارد محاسبه مشخص باشد. و با کمک آن‌ها بتوان نقاط ضعف و قوت را شناسایی و گزارش کرد. در ادامه به بعضی از شاخص‌های مهم قابل استفاده در ارزیابی عملکرد قرارداد برون سپاری بهره­ برداری و نگهداشت مجتمع­‌های صنعتی همچون صنعت نفت و گاز اشاره شده است:

فاکتور ظرفیت (Capacity Factor):

نسبت حجم بهره ­برداری واقعی به کل ظرفیت بهره ­برداری از واحد یا تجهیز. این فاکتور را می‌توان بر اساس اهداف مشخص شده در قرارداد نیز به صورت تولید واقعی به کل ظرفیت مشخص شده بازنویسی کرد.

نسبت دستورکارهای(Work Order) صادر شده به دستورکارهای پایان پذیرفته:

این نسبت می‌تواند شاخصی برای درک بهتر میزان بارکاری و کیفیت برنامه ­ریزی و زمانبندی فعالیت‌های کارکنان است.

کار مانده (Backlog) نگهداشت اصلاحی:

شاخصی برای سنجش مسائل مربوط به بار کاری و تاثیرگذاری برنامه­‌های نگهداری و تعمیرات پیش­گیرانه و نگهداری و تعمیرات پیشگویانه.

سوابق ایمنی (Safety record):

به صورت معمول با تعداد حوادث گزارش شده و یا زمان از دست رفته در حوادث محاسبه می­‌شود. شاخص مناسبی برای رسیدن به تصویری از ایمنی مجتمع است.

کنترل موجودی:

محاسبه دقیق قطعات یدکی لازم از مهم‌ترین عناصر مدیریت هزینه است و می‌­تواند نشانگر دقت مدیریت مجتمع در کنترل هزینه­‌ها باشد.

اضافه کاری کارکنان:

حجم اضافه کاری هفتگی و ماهانه ثبت شده نشان دهنده بار کاری و دقت برنامه‌­ریزی است.

سوابق زیست محیطی:

کیفیت بهره برداری و نگهداشت یک مجتمع ارتباط مستقیم با کاهش تخلیه مواد اولیه (به طور مثال سوزاندن گاز در فلر) و ایجاد دیگر انواع آلودگی‌های زیست محیطی دارد.

نرخ غیبت کارکنان:

نرخ غیبت بالا یا متغیر می‌تواند علامتی از روحیه کاری پایین کارکنان باشد. بالا بودن نرخ غیبت تبعات بالای اقتصادی برای مجتمع خواهد داشت.

نرخ تغییر کارکنان:

تغییر مداوم کارکنان نیز یکی از نشانه­‌های پایین بودن روحیه و یا تعهد کارکنان است. علاوه بر هزینه­‌های مستقیم تغییر مداوم کارکنان، این موضوع می‌تواند خطر و هزینه­‌های اشتباه کارکنان کم‌تجربه‌­تر را به دنبال داشته باشد.

لازم است که توجه شود شاخص‌های نام برده شده تنها بخشی از شاخص­‌های متداول در مدیریت برون‌ سپاری بهره‌ برداری و نگهداشت است. در هر مجتمع صنعتی لازم است بر اساس اهداف، سیاست­‌ها و راهبردهای سطح بالا تعدادی از شاخص‌ها به عنوان شاخص­‌های کلیدی عملکردی انتخاب و در تصمیم­‌گیری­‌ها مورد استفاده قرار گیرند.

مراجع:

1. Gulati R, Maintenance and Reliability Best Practices, 2^nd Edition, Industrial Press, Inc., New York, 2012
2. Sullivan P. et al, Operations & Maintenance Best Practices. A Guide to Achieving Operational Efficiency, 3^rd Edition, Chapter 3. O&M Management, U.S. Department of Energy, 2010