در 20 اکتبر سال 2020، مجمع جهانی اقتصاد گردهمایی‌ بزرگی را به صورت مجازی برگزار کرد (The Jobs Reset Summit)  که در یکی از مباحث آن، به تغییر و تحولات و تاثیر انقلاب صنعتی چهارم بر آینده مشاغل در 5 سال آینده پرداخته شد. یافته‌ها و نتایج کلیدی مقاله‌ای که در مورد آینده شغل‌ها در این گردهمایی ارائه شد در گزارشی با عنوان “گزارش آینده مشاغل 2020” (The Future of Jobs Report 2020) منتشر شد.

در ابتدای مقدمه آمده است: «پس از سال‌ها رشد نابرابری درآمد، نگرانی‌ها در مورد از دست دادن مشاغل بر اثر فناوری‌های جدید و افزایش اختلافات اجتماعی در سطح جهانی به همراه شوك‌های بهداشتی و اقتصادی در سال 2020 باعث شد كه اقتصادها در سقوط آزاد قرار بگیرند، بازار مشاغل را بر هم بزنند و ناكافی بودن قراردادهای اجتماعی در جوامع را نشان دهند.

میلیون‌ها نفر در سطح جهان معیشت خود را از دست دادند و میلیون‌ها نفر دیگر در معرض خطر رکود جهانی، تغییر ساختاری در اقتصاد و اتوماسیون بیشتر قرار دارند. به‌علاوه، همه‌گیری و رکود اقتصادی ناشی از آن، بیشتر جوامعی که از قبل در ضرر بودند را تحت تأثیر قرار داده است.»

در ادامه و در قسمت خلاصه مدیریتی، خلاصه‌ای از تغییر و تحولات مشاغل و عوامل موثر بر این تغییرات (از جمله فناوری‌های جدید در انقلاب صنعتی چهارم و همه‌گیری ویروس کووید 19) تا سال 2025 بیان شده است که در ادامه این مطلب آورده شده است. دانستن پیش‌بینی‌های ذکرشده در این مقاله به شرکت‌ها و افراد کمک می‌کند تا بتوانند خود را با تغییر و تحولاتی که در آینده پیش خواهد آمد، هماهنگ کرده و آماده رویارویی با چالش‌های پیش رو باشند.

اینفوگرافیک‌های مرتبط با این مقاله که در شرکت پمکو ترجمه شده‌است، در بینابین متن قابل مشاهده است.

نکات کلیدی “گزارش آینده مشاغل 2020”

5 نکته مهمی را که باید در رابطه با تاثیر انقلاب صنعتی چهارم و تحولات اخیر بر آینده مشاغل تا سال 2025 دانست:

• ویروس کووید 19 تأثیر ماندگاری را بر روی مشاغل گذاشته است: 50% از کارفرمایان سرعت اتوماسیون کارشان را افزایش داده‌اند.
• اتوماسیون همچنان افزایش خواهد یافت: تا سال 2025، ساعت‌های کار ماشین‌آلات و نیروی انسانی با یکدیگر برابر خواهد شد.
• مشاغل جدیدی به وجود خواهد آمد: 97 میلیون شغل جدید تا سال 2025 ایجاد خواهد شد.
• بیشترین مهارت‌های مورد نیاز مجموعی از مهارت‌های نرم و سخت است: این مهارت‌ها شامل مهارت‌های ارتباط با نیروی انسانی، حل مشکل و خودمدیریتی می‌شود.
• اهمیت سرمایه انسانی به طور روزافزونی بیشتر می‌شود: 66% از کارآفرینان معتقدند که با آموزش کارکنان، بازگشت سرمایه را در همان سال اول خواهند دید.

برای داشتن دیدی گسترده‌تر در مورد تاثیر انقلاب صنعتی چهارم و تحولات اخیر در سال 2020 بر آینده مشاغل، خلاصه مدیریتی مقالۀ منتشر شده در مجمع جهانی اقتصاد در اکتبر سال 2020 را بخوانید:

خلاصه مدیریتی “گزارش آینده مشاغل 2020”

تعطیلی‌های همه گیری ویروس کووید 19 و رکود جهانی مربوط به سال 2020، چشم‌اندازی نامطمئن را برای بازار مشاغل ایجاد کرده و رسیدن به آینده مشاغل را سرعت بخشیده است. گزارش آینده مشاغل 2020 (Future of Jobs Report 2020) به روشن شدن دو مورد کمک می‌کند: 1) اختلالات ایجاد شده تا اینجای سال ۲۰۲۰، در بستر طولانی‌تری از چرخه‌های افتصادی شکل گرفته است و 2) چشم‌اندازی قابل انتظار برای پذیرش تغییرات در فناوری، مشاغل و مهارت‌ها در طی 5 سال آینده.

در حال حاضر، در این گزارش از ترکیب منحصربه‌فرد اطلاعات کمی و کیفی استفاده شده است تا پایه دانشی این گزارش در مورد آینده مشاغل و مهارت‌ها (تاثیر انقلاب صنعتی چهارم بر آینده مشاغل) افزایش یابد. در این گزارش، دیدگاه‌های رهبران کسب و کارها، مدیران ارشد، مدیران ارشد استراتژی و مدیران ارشد نیروی انسانی، که در خط مقدم تصمیم‌گیری در مورد سرمایه‌های انسانی هستند و آخرین داده‌های شرکت‌های خصوصی و دولتی تجمیع شده است تا تصویری واضح از وضعیت فعلی و چشم انداز آینده مشاغل و مهارت‌ها داده شود.

همچنین، این گزارش اطلاعات عمیق‌تری از 15 بخش صنعت و 26 کشور پیشرفته و در حال توسعه ارائه کرده است.

مهم‌ترین یافته‌های این گزارش در مورد تاثیر انقلاب صنعتی چهارم و همه‌گیری کووید 19 بر آینده مشاغل عبارتند از:

• انتظار می‌رود که سرعت پذیرش فناوری کاسته نشود و ممکن است که در بعضی از زمینه‌ها افزایش نیز پیدا کند. پذیرش رایانش ابری، کلان داده‌ها و تجارت الکترونیکی، همانند روندی که سال‌های پیش داشته است، همچنان در اولویت رهبران کسب و کارها خواهد بود. اگرچه، افزایش قابل توجهی در رمزگذاری، ربات‌های غیر انسان‌نما و هوش مصنوعی مشاهده شده است.

• اتوماسیون همراه با رکود کووید 19، زمینه اختلالات مضاعفی را برای شاغلان ایجاد کرد. علاوه بر اختلالات فعلی به علت تعطیلی‌های همه‌گیری و انقباض اقتصادی ناشی از آن، پذیرش فناوری توسط شرکت‌ها، مشاغل، کارها و مهارت‌ها را تا سال 2025 متحول خواهد کرد. 43% از کسب و کارهای مورد بررسی بیان کرده‌اند که قصد دارند که نیروی کار خود را به دلیل ادغام فناوری کاهش دهند؛ 41% برای گسترش استفاده از پیمانکاران برای کارهای تخصصی برنامه‌ریزی و 34% برای افزایش نیروی کار به علت یکپارچگی فناوری‌ها برنامه‌ریزی کرده‌اند. تا سال 2025، زمان سپری شده بر روی کارهای فعلی توسط ماشین و انسان برابر خواهد بود (یکی از تاثیرات انقلاب صنعتی چهارم بر آینده مشاغل). سهم قابل توجهی از شرکت‌ها نیز در نظر دارند که در طی 5 سال آینده تغییراتی در مکان، زنجیره ارزش و میزان استفاده از نیروی کار بر اثر معیارهایی فراتر از فناوری به وجود بیاورند.

• اگرچه، تعداد مشاغلی که در آینده به وجود خواهد آمد از تعداد مشاغلی که از بین خواهند رفت، پیشی خواهد گرفت، برخلاف سال‌های گذشته، سرعت ایجاد مشاغل جدید کاهش خواهد یافت درحالی که سرعت از بین رفتن مشاغل افزایش خواهد یافت. تا سال 2025 از تمامی زمینه‌های کارکنانی که جوابگوی سازمان هستند، نقش‌های تکراری و دارای هم‌پوشاینی از 4/15% نیروی کار به 9% (4/6% کاهش) به طور فزاینده‌ای کاهش خواهد یافت و حرفه‌های نوظهور از 8/7% به 5/13% (7/5% رشد) افزایش خواهد یافت. براساس این یافته‌ها، توسط مجمع جهانی اقتصاد تخمین زده شده است که تا سال 2025، ممکن است که 85 میلیون شغل تغییراتی در میزان کارکرد بین انسان و ماشین داشته باشند در حالیکه 97 میلیون شغل جدیدی که ایجاد خواهد شد با تغییرات تقسیم کار بین انسان، ماشین و الگوریتم‌ها مطابقت بیشتری دارند.

• در پنج سال آینده به علت تغییراتی که در تقاضای مهارت‌های مشاغل به وجود خواهد آمد، شکاف بین مهارت‌ها همچنان افزایش خواهد یافت. بالاترین مهارت‌ها و گروه‌های مهارتی که بسیار مورد توجه کارکنان تا پایان سال 2025 خواهد بود، شامل گروه‌های مهارتی از قبیل تفکر و تحلیل انتقادی، همچنین حل مسئله و مهارت‌های مدیریت شخصی شامل یادگیری فعالانه، تاب‌آوری، تحمل استرس و انعطاف پذیری می‌شود. به طور متوسط، سازمان‌ها تخمین زده‌اند که تقریباً 40% از کارکنانشان به 6 ماه یا کمتر برای یادگیری مهارت‌های جدید نیاز دارند و 94% از رهبران کسب و کارها بیان کرده‌اند که انتظار دارند کارکنان مهارت‌های جدیدی را در کار خود کسب کنند؛ این میزان در سال 2018، 65% بوده است.

• هم‌اکنون تاثیرات انقلاب صنعتی چهارم و تحولات اخیر به بخش زیادی از مشاغل کارکنان دفتری یقه سفید که هم‌اکنون نیز به صورت آنلاین فعالیت می‌کنند نیز رسیده است. 84% از کارفرمایان به سرعت خود را با دیجیتالی کردن فرایندهای کاری از جمله گسترش قابل توجه دورکاری هماهنگ کرده‌اند- با پتانسیلی حدود 44% از کارکنانشان که به صورت دورکاری فعالیت کنند. حدود یک سوم از کارآفرینان برای رفع دغدغه‌های خود در زمینه بهره‌وری و تندرستی انتظار دارند که از طریق ابزارهای دیجیتالی، پیشرفت‌هایی را در زمینه انتقال حس ارتباط، تعلق و بودن در جمع را در مواجهه با چالش‌های به وجود آمده برای سلامتی افراد در اثر دورکاری ایجاد نمایند.

• در غیاب تلاش‌های پیشگیرانه و تأثیر مضاعف ظهور فناوری‌های جدید و رکود همه گیری، احتمالاً نابرابری تشدید خواهد شد. مشاغلی که توسط کارگران با حقوق پایین، زنان و کارگران جوان انجام می‌شود، در فاز اول انقباض اقتصادی بیشتر تحت تاثیر قرار گرفتند. در مقایسه تاثیر بحران مالی جهانی سال 2008 بر روی افرادی با سطح تحصیلات پایین تا تاثیر بحران کووید 19 نشان می‌دهد که تاثیری که این تحولات بر روی این نابرابری‌ها خواهد گذاشت، قابل توجه و عمیق‌تر از نابرابری‌های امروز خواهد بود.

• یادگیری و آموزش آنلاین در حال افزایش است ولی برای افراد شاغل و بیکار متفاوت به نظر می‌رسد. تعداد افرادی که به واسطه برنامه‌های شخصی به دنبال فرصت برای یادگیری آنلاین هستند، چهار برابر افزایش یافته است؛ تعداد کارفرمایانی که برای نیروی انسانی خود فرصت‌های یادگیری آنلاین فراهم می‌کنند، 5 برابر افزایش یافته است و افزایش 9 برابری در برنامه‌های دولت برای افرادی که به آموزش آنلاین دسترسی دارند، به وجود آمده است. افراد شاغل اهمیت بیشتری بر دوره‌های توسعه شخصی دارند که افزایش 88 درصدی را در بین این افراد مشاهده کرده‌اند. کسانی که بیکار هستند تأکید بیشتری بر روی یادگیری مهارت‌های دیجیتالی مانند تجزیه و تحلیل داده‌ها، علوم رایانه و فناوری اطلاعات دارند.

• فرصت آموزش و بازآموزی مهارت جدید کارکنان در این بازار که محدودیت‌های جدیدی یافته، کاهش یافته است. این مربوط به کارکنانی است که احتمالاً در نقش خود باقی می‌مانند و همچنین افرادی که به دلیل افزایش بیکاری مرتبط با رکود اقتصادی، خطر از دست دادن نقش خود را دارند و دیگر نمی‌توانند انتظار آموزش مجدد در محل کار خود را داشته باشند. برای کارکنانی که تصمیم به ادامه فعالیت در شغل خود را دارند، مهارت‌های اصلی‌ای که در پنج سال آینده تغییر خواهد کرد، ۴۰٪ خواهد بود و ۵۰٪ از تمامی کارکنان نیاز به یادگیری مهارت جدید (بیشتر از ۴٪) را خواهند داشت.

• بخش زیادی از کارفرمایان به ارزش سرمایه‌گذاری بر روی نیروی انسانی، حتی با رکود اقتصادی فعلی، پی برده‌اند. حدود ۶۶٪ از کارفرمایان شرکت‌کننده در این تحقیقات، انتظار دارند که بازگشت سرمایه برای آموزش مهارت‌های جدید به کارکنان، در همان سال اول محقق شود. هرچند این بازه زمانی در شرایط شوک اقتصادی کنونی برای کارفرمایان زیاد است و حدود ۱۷٪ از کارفرمایان، امیدی به بازگشت این سرمایه را ندارند. کارفرمایان به طور متوسط انتظار دارند که تا سال ۲۰۲۵ برای ۷۰٪ از کارکنان خود، فرصت آموزش مهارت‌های جدید را ایجاد کنند. البته مشارکت کارکنان با این آموزش‌ها کم است و فقط حدود ۴۲٪ از کارکنان انتظارات کارآفرینان در فرصت‌های به وجود آمده برای دریافت آموزش‌های جدید را پاسخ می‌دهند.

• سازمان‌ها به سرمایه‌گذاری در معیارهای سرمایه بشری و اجتماعی بهتری از طریق پذیرش معیارهای زیست محیطی، اجتماعی و دولتی (ESG) و جدیدترین سنجش‌های حسابداری سرمایه انسانی، نیاز دارند. تعداد قابل توجهی از رهبران کسب و کارها متوجه این امر شده‌اند که آموزش مهارت جدید به کارکنان، به خصوص در همبستگی صنایع و همکاری شرکت‌های خصوصی و دولتی، هم از نظر هزینه اثر بخش است و هم سود قابل توجهی در میان مدت تا طولانی مدت دارد که نه فقط برای آن سازمان بلکه به طور گسترده‌تری برای منافع جامعه سودمند است. شرکت‌ها امیدوارند که حدود ۵۰٪ از کارکنانی که به علت تقویت و اتوماسیون فناوری، جایگزین شده‌اند را در کارهای دیگری استفاده کنند که برخلاف روند اخراج گسترده کارکنان و صرفه جویی‌های ناشی از کاهش هزینه‌های پرسنلی به عنوان هسته اصلی استراتژی نیروی انسانی درنظر گرفته می‌شود.

• بخش دولتی باید پشتیبانی بیشتری در آموزش مهارت‌های جدید نیروها برای شاغلان در معرض خطر یا افرادی که اتوماسیون باعث بیکاری آن‌ها شده است، ارائه دهد. در حال حاضر، تنها 21٪ از کارفرمایان گزارش کرده‌اند که می‌توانند از بودجه عمومی برای حمایت از کارمندان خود از طریق آموزش مهارت‌های جدید استفاده کنند. بخش دولتی باید انگیزه‌هایی برای سرمایه‌گذاری در بازارها و مشاغل آینده ایجاد کند؛ راه‌های ارتباطی امنی را برای انتقال افراد از یک شغل به شغلی دیگر، برای افرادی که بر اثر اتوماسیون کار خود را از دست داده‌اند، ایجاد کند و مسئولیت تاخیر در بهبود سیستم‌های آموزشی افراد را به عهده بگیرد. به علاوه، برای دولت‌ها مهم است که به تاثیرات دراز مدت حفظ، صرف نظر یا ادامه موقت کمک‌هایی که از بازار کار در بحران کووید 19 داشته‌اند، توجه داشته باشند تا از دستمزد و بقای مشاغل در بیشتر صنایع پیشرفته پشتیبانی کنند.