مسیری ساده برای تدوین استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی
استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی، نگاهی بلندمدت به نگهداری و بهرهبرداری تجهیزات
مدیریت استراتژیک دارایی (SAM) چارچوبی کلاننگر برای مدیریت تجهیزات است که بر برنامهریزی بلندمدت برای نگهداری و بهرهبرداری (استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی) تمرکز دارد. این رویکرد، اولویت را بر سرمایهگذاریهای بلندمدت فیزیکی داراییها قرار میدهد، در عین حال از منظر مجموع هزینههای مالکیت (TOTEX)، تعادل و توازن میان هزینههای سرمایهای و عملیاتی را حفظ میکند. اما لازم است بدانیم چطور این رویکرد عمل میکند؟ و چطور میتوان به یک چارچوب ساده برای تدوین استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی دست پیدا کرد؟
سیستم یا نظام مدیریت استراتژیک دارایی با اتخاذ نگاهی کلان به تمامی تجهیزات و زیرساختهای سازمان، شرایط ایدهآل برای حفظ عملکرد و کارایی آنها در بلندمدت را تعیین میکند. این چارچوب با درنظر گرفتن فاکتورهایی مانند طول عمر مفید، هزینههای نگهداری پیشگیرانه و تعمیرات احتمالی، استراتژیهایی برای بهینهسازی برنامههای نگهداری و تعمیرات (نگهداری پیشگیرانه، جایگزینی به موقع) و تخصیص بهینه بودجه داراییها ترسیم میکند. استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی به عنوان برنامه کلان سازمان برای تحقق چشمانداز آن یک عنصر کلیدی در این نظام به شمار میرود.
چرا SAM و استفاده از استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی رویکردی کارآمد است؟
- طول عمر داراییها را افزایش میدهد: با تمرکز بر پیشگیری از خرابی و انجام مراقبتهای دورهای منظم، طول عمر داراییها افزایش یافته و نیاز به تعمیرات پرهزینه کاهش مییابد.
- هزینههای عملیاتی را کاهش میدهد: این رویکرد با برنامهریزی و مدیریت بهینه، از اتلاف سرمایه و هزینههای غیرضروری ناشی از خرابیهای ناگهانی پیشگیری میکند.
- عملکرد و قابلیت اطمینان داراییها را بهبود میبخشد: با حفظ شرایط ایدهآل تجهیزات، بازدهی و کارایی آنها در سطح مطلوبتری باقی میماند و ریسک توقفهای ناخواسته به حداقل میرسد.
- تصمیمگیری آگاهانۀ بودجهای را تسهیل میکند: داشتن دیدگاهی بلندمدت و جامع نسبت به داراییها، امکان تخصیص بودجۀ بهینهتر و اولویتبندی سرمایهگذاریها را فراهم میکند.
به طور خلاصه، استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی، ابزاری قدرتمند برای سازمانهایی است که میخواهند با نگاهی آیندهنگر، از داراییهای خود بیشترین بهرهبرداری را داشته باشند و از هزینههای غیرضروری و توقفهای ناخواسته اجتناب کنند.
مدل تعالی تام لناهان تعمیرات اساسی را در چهار مرحله آمادهسازی، برنامهریزی، اجرا و خاتمه تشریح میکند و فعالیتهایی را که لازم است در هر مرحله انجام شوند را ذکر میکند. در هر یک از این مراحل لازم است که سازمان فعالیتهایی را انجام دهد و همچنین در ابتدای هر مرحله ممیزی را برای شروع در دستور کار قرار دهد. همچنین در هر یک از این مراحل مدیریت دانش و ثبت رویدادها امری لازم است.
مرحله آغاز یک سال قبل از اجرای رویداد تعمیرات اساسی است و عمدتاً شامل تحلیل تعمیرات اساسی قبلی، تعیین اهداف، سیاستها و بودجه، پایش عملکرد و تعیین کمیتههای مختلف آمادهسازی و برنامهریزی میشود.
مرحله دوم آمادهسازی است. در این مرحله کمیتههای مختلف اعم از فهرست کار، ایمنی، کیفیت، کالا، لجستیک، پیش از توقف و راهاندازی و غیره جلسات را تشکیل میدهند و امور مختلف را به مسئولان مربوطه محول و پیگیری مینمایند. در این مرحله فهرست کار باید 3 ماه قبل از اجرای تعمیرات اساسی نهایی شود. تیم برنامهریزی بر اساس این فهرست کار باید زمانبندی کار را مشخص و بستههای کاری را آماده کند. این مرحله مهمترین مرحله تعمیرات اساسی است و ویژگی اصلی آن توجه به جزئیات و محاسبات دقیق است.
در مرحله اجرا که معمولاً دو هفته (به طور میانگین) طول میکشد، کارها مطابق برنامهریزی انجام میشوند و مهمترین ویژگی آن هماهنگی بین تیمهای مختلف اجرایی است که نقش تیم برنامهریزی در این مرحله پررنگتر از سایر قسمتهاست. تأکید در این مرحله بر کنترل موثر کارهاست. نکتهای که در این مرحله مهم است، کم بودن تعداد کارهایی است که تحت عنوان کار اضطراری به برنامه اجرایی اضافه میشوند. هر چه تعداد این کارها کمتر باشد، مشخص میشود که فرایند برنامهریزی به بهترین شکل انجام شده است. توقف و راهاندازی پلنت نیز در این مرحله است که بایستی توسط کمیته توقف و راهاندازی مدیریت شود.
مرحله نهایی کار پس از اجرای تعمیرات اساسی است و تحت عنوان مرحله خاتمه نامگذاری شده است. این مرحله شامل پاکسازی محوطه و تحویل پلنت به تیم بهرهبرداری است. پس از تعمیرات اساسی باید جلسات بازخوردگیری انجام شود و تمام مشکلات و مسائلی که در تعمیرات اساسی اتفاق افتادهاند تحلیل شده و برای آنها راهحلهای مناسب در جلسات RCA در نظر گرفته شود. پس از پایان جلسات بازخوردگیری، گزارش پایانی باید تدوین شده و خوراکی برای تعمیرات اساسی بعدی باشد. کمیته راهبری در تعمیرات اساسی بر اساس مدل تام لناهان از ابتدا تا بعد از پایان نیز فعال خواهد بود.
چوب سحرآمیز استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی: برنامهای برای رونق کسبوکار تجهیزمحور
داراییهای شما، چه ماشینآلاتی غولپیکر در یک کارخانۀ تولیدی باشند، چه نرمافزارهای پیچیدهای در یک شرکت فناوری و چه حتی دانش و مهارت کارمندانتان، گنجینههای ارزشآفرینی برای کسبوکار شما هستند. اما حفظ و مدیریت این گنجینهها نیازمند استراتژیای مدبرانه است. اینجا است که برنامۀ مدیریت استراتژیک داراییها وارد میدان میشود. این برنامه، نقشه راهی کلی و بلندمدت برای چگونگی بهرهبرداری حداکثر از داراییهای شماست. از چگونگی خرید و تملک آنها گرفته تا نحوه نگهداری و برنامهریزیهای دورهای، همه و همه زیر چتر این برنامۀ راهبردی قرار میگیرند.
چرا این برنامه جادویی کار میکند؟
- داراییهایتان عمر نوح پیدا میکنند: با پیشگیری از خرابیها و مراقبتهای منظم، طول عمر داراییهایتان افزایش مییابد و دیگر خبری از تعمیرات پرخرج نخواهد بود.
- هزینهها سر به فلک نمیکشند: برنامهریزی و مدیریت درست، جلوی اتلاف سرمایه و هزینههای غیرضروری ناشی از خرابیهای ناگهانی را میگیرد.
- کارخانهتان همیشه روی غلتک است: بازدهی و کارایی داراییهایتان در سطح بالایی باقی میماند و تولیدتان بدون توقفهای ناخواسته رونق میگیرد.
- تصمیمگیریهایتان دقیقتر از عقاب میشوند: با نگاهی جامع به داراییها، بودجهبندی بهینهتر و تخصیص سرمایه دقیقتری خواهید داشت.
بهطور خلاصه، استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی، یک ابزار جادویی نیست، اما شبیهترین چیز به آن است. با این برنامه، داراییهایتان به اهرمهای قدرتمندی برای موفقیت کسبوکار شما تبدیل میشوند و هزینهها و توقفهای ناخواستۀ آزاردهنده را به خاطرهای مبهم تبدیل خواهید کرد.
و اما نکتۀ کلیدی! مدیریت این برنامۀ راهبردی، کار سادهای نیست. اینجا است که یک قهرمان دیگر وارد میدان میشود: سیستم کامپیوتری مدیریت نگهداری و تعمیرات (CMMS). این نرمافزار کارآمد، با اتوماسیون فرآیندها و گزارشهای دقیق، بار سنگینی از دوش شما برمیدارد و مدیریت استراتژیک داراییها را به تجربهای شیرین و کمدردسر تبدیل میکند.
چارچوب تدوین استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی یک معجون جادویی برای کسبوکار شماست
تصور کنید کارخانۀ شما مانند یک ارکستر بزرگ است. هر ماشینآلات، ابزار و حتی هر قطعۀ نرمافزار، نوازندهای است که باید در هماهنگی کامل، آهنگ موفقیت شرکت را بنوازد. اما چطور میتوان اطمینان حاصل کرد که هر نوازنده نقش خود را به بهترین شکل ایفا میکند و هیچ سازی در این ارکستر، کوک نشده باقی نمیماند؟ اینجاست که چارچوب مدیریت داراییها وارد صحنه میشود.
این چارچوب، معجون جادوییای است که با آن نه تنها از تکتک سازهای ارکستر مراقبت میکنید، بلکه نحوۀ نواختنشان را هم بهینه میسازید تا زیباترین آهنگ کسبوکار را به گوش همگان برسانید. اما این معجون جادویی، چه کارهایی برای شما انجام میدهد؟
- بازگشت سرمایهتان را از زمین میکَنَد: با برنامهریزی بلندمدت نگهداری، ارکستر شما برای سالهای طولانی بیوقفه بنوازد و هزینههای تعمیر و نگهداری به حداقل میرسند.
- تصمیمگیریهایتان را منطبق بر حقایق میسازد: اطلاعات حیاتی سازها در اختیار شماست تا بهترین تصمیم را برای تعمیر، جایگزینی و هزینهکرد بگیرید. دیگر خبری از نتهای غلط در آهنگ موفقیتتان نخواهد بود.
- هزینهها را از پنجره بیرون نمیاندازد: با شناسایی سازهای بلااستفاده یا فرسوده، ارکستر را سبکتر و چابکتر میکنید. دیگر هزینۀ اضافیای بابت نوازندۀ کمکار یا ساز شکسته پرداخت نمیشود.
- سازها را در جای درستشان میچیند: از هر سازی بهترین استفاده را میبرید و گلوگاههای ارکستر را شناسایی میکنید. حالا دیگر همه در جای مناسب خودشان مینوازند و آهنگ موفقیتتان بدون وقفه و تلو تلو خوردن، به گوش همگان میرسد.
بهطور خلاصه، چارچوب مدیریت داراییها، ابزاری قدرتمند برای رهبری ارکستر کسبوکار شماست. با این چارچوب، داراییهایتان به نوازندگانی ماهر تبدیل میشوند و آهنگ موفقیتتان، گوش جهانیان را نوازش خواهد داد.SAM یک چشمانداز جامع از نیازهای فعلی و آیندۀ داراییهای شما ارائه میدهد. این چارچوب به شما دادههایی را میدهد که برای تصمیمگیریهای مرتبط با دارایی که با اهداف شرکت همسو هستند، نیاز دارید. دیگر نیازی نیست که برای مدیریت داراییها به بودجه و حدسوگمان تکیه کنید.
بر اساس استاندارد ISO 55001، یک برنامۀ مدیریت استراتژیک دارایی (SAMP):
- به شما کمک میکند تا برنامههای مدیریت دارایی را توسعه دهید.
- راههایی را برای تبدیل اهداف سازمانی به اهداف مدیریت دارایی نشان میدهد.
- نشان میدهد که چگونه از یک سیستم مدیریت دارایی برای دستیابی به اهداف مدیریت دارایی استفاده کنید.
در اینجا نکات کلیدی برای تدوین استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی آورده شده است:
- SAMیک رویکرد پیشگیرانه است، نه فقط یک استراتژی واکنشی.
- SAMدر مورد تعادل بین چشمانداز بلندمدت و نیازهای کوتاهمدت است.
- اجرای SAM به تعهد و سرمایهگذاری نیاز دارد، اما پاداشهای آن از نظر کارایی، صرفهجویی در هزینه و قابلیت اطمینان ارزشمند است.
چه مواردی در استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی گنجانده میشود؟
برنامه استراتژیک مدیریت داراییهای فیزیکی به درون حوزههای زیرین عمیقاً نفوذ میکند تا به شما کمک کند از هر ریالی که خرج میکنید، بیشترین بازدهی را به دست آورید.
1. فهرست داراییها:
دانستنِ اینکه چه داراییهایی دارید، وضعیتشان، میزان مصرف انرژی، طول عمر مفید و موقعیت مکانی، به شما کمک میکند تا منبعی واحد برای تمام تصمیمگیریهایتان ایجاد کنید. اگر برای اختصاص شناسههای منحصر به فرد و حفظ سوابق دارایی، از دفتر و قلم یا برگههای گسترده استفاده میکردید، وقت آن رسیده است که به یک سیستم مدیریت دارایی مهاجرت کنید. یک سیستم مدیریت دارایی زیرساخت، نگهداری اطلاعات دارایی را ساده میکند. علاوه بر این، به شما کمک میکند تا مبنایی برای برنامهریزی نگهداری، تخصیص منابع و ارزیابی مستمر ایجاد کنید.
2. اولویتبندی داراییها:
ارزیابی داراییها و اینکه تا چه حد برای تداوم عملیات تجاری حیاتی هستند، برای موفقیت مدیریت دارایی ضروری است. برای رتبهبندی داراییها، باید به دو سوال پاسخ دهید:
- احتمال خرابی هر دارایی چقدر است؟
- عواقب خرابی دارایی چیست؟
معیارهایی برای تعریف احتمال و عواقب خرابی یک دارایی تعیین کنید. این کار به شما امکان میدهد تا سطوح تحمل ریسک را تعیین کرده و داراییها را بر اساس اهمیت رتبهبندی کنید. همچنین، روی مهمترین داراییها تمرکز کنید تا بیشترین نتیجه را از سرمایهگذاری خود بگیرید.
3. برنامههای نگهداری:
برنامههای نگهداری برای هر دارایی بر اساس توصیههای سازنده، مکان، وضعیت و تأثیر روی عملیات ایجاد کنید. برای مثال، داراییهای تولیدی که به ندرت کار میکنند از «نگهداری اصلاحی» سود میبرند، در حالی که داراییهای بسیار مهم به «نگهداری بهرهور تولیدی کل» نیاز دارند تا در شرایط خوبی باقی بمانند.
4. مدیریت چرخه عمر:
اولویتهای نگهداری را برای داراییها بر اساس ریسک، مصرف انرژی، هزینه جایگزینی یا هر عامل دیگری که برای شما مهمترین است، تعیین کنید. این کار، مدیریت روزانه منابع و مهندسی قابلیت اطمینان برای داراییها را آسانتر میکند. علاوه بر این، به شما کمک میکند تا بودجه سرمایهای برای نگهداری داراییها را مطابق با دفترچههای راهنمای عملیات و نگهداری (O&M) تعیین کنید.
5. مراقبت از عملکرد:
برنامه مدیریت استراتژیک دارایی شما (SAMP) نیز باید شامل فرآیندی برای «نگهداری متمرکز بر قابلیت اطمینان» باشد که شرایط دارایی را تحت نظر میگیرد. استاندارد بینالمللی مدیریت دارایی ISO 55000، از شما میخواهد که در مورد عملکرد دارایی و اثربخشی سیستم مدیریت دارایی گزارشدهی کنید. بهترین راه برای برآورده کردن این الزام، استفاده از نظارت واکنشی و پیشگیرانه هر دو است. نظارت واکنشی از بازرسیهای دورهای برای شناسایی عدم انطباقهای موجود در سیستم مدیریت دارایی و یافتن خرابی یا فرسودگی دارایی استفاده میکند. نظارت پیشگیرانه رویههایی را در فرآیند نظارت دارایی شما گنجانده است تا عوامل تأثیرگذار بر عملکرد و قابلیت اطمینان دارایی را پیدا کند. همچنین میتوانید از معیارهای پیشرو و پسرو، مانند مصرف انرژی در واحد یا ساعات کار در واحد، برای درک اینکه کدام دارایی نیاز به «نگهداری تعمیراتی» دارد یا چگونه کمبودهای ناشی از خرابی را کاهش دهید، استفاده کنید.
6. بودجهبندی:
SAMP برای تعیین اینکه کدام اهداف واقعبینانه هستند یا اینکه آیا بودجه کافی برای نگهداری داراییها در سطح مطلوب خدمات دارید، ضروری است. نگهداری یک ثبت دارایی با معاملات مرتبط با دارایی نیز به شما کمک میکند تا استهلاک داراییهای ثابت و ارزیابی مجدد داراییها را برای گزارشهای مالی مدیریت کنید.
7. مدیریت ریسک:
برای اندازهگیری خطرات ایمنی و زیستمحیطی برای اطلاع از برنامههای پیشگیری برای مقابله با خطرات خاص، یک سیاست تحمل ریسک تعریف کنید.
پنج رکن استوار برای استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی
یک استراتژی کارآمد مدیریت دارایی، مانند یک بنای مستحکم، بر پنج ستون اصلی تکیه میکند:
1. دستهبندی دقیق داراییها:
اولین گام، ثبت و طبقهبندی منظم داراییها بر اساس ویژگیها و مشخصاتشان است. این کار، مدیریت آنها را در آینده آسانتر میسازد. دورِ استفاده از دستنوشتهها یا برگههای گسترده را خط بکشید! یک سیستم مدیریت دارایی حرفهای، با ساماندهی اطلاعات، خیال شما را راحت میکند.
2. اطلاعات متمرکز و در دسترس:
تصور کنید تمام اطلاعاتِ حیاتی داراییهایتان در یک جا جمع باشد. دیگر خبری از تکاپو برای یافتن دادههای پراکنده نخواهد بود. با داشتن یک سیستم اطلاعاتی متمرکز، مدیریت دارایی به تجربهای بیدردسر تبدیل میشود.
3. شاخصهای گویای عملکرد:
داشتن دادههای لحظهای از عملکرد داراییها، مانند میانگین زمان تعمیر، میانگین زمان بین خرابیها، میزان در دسترس بودن و زمان توقف، به شما نشان میدهد کدامیک قابلاطمینانتر هستند و کدامیک بیشترین خرابی را دارند. این شاخصها، چراغ راهی برای تصمیمگیریهای آگاهانهتر هستند.
4. برنامه نگهداری جامع:
ترکیبی از روشهای پیشگیرانه، اصلاحی و پیشبینیکنندۀ نگهداری، بهترین سپر برای حفاظت از داراییهای شماست. نرمافزارهای مدیریت نگهداری و تعمیرات (CMMS) به شما کمک میکنند تا کارهای کلیدی مانند:
- برنامهریزی نگهداری پیشگیرانه
- مدیریت انواع مختلف نگهداری
- مدیریت دستور کار
- پیگیری موجودی داراییها
- نظارت لحظهای عملکرد داراییها
- پیگیری مصرف انرژی
- گزارشدهی نگهداری
- کالیبراسیون دقیق تجهیزات
را برنامهریزی و بهصورت خودکار انجام دهید.
5. کالیبراسیون منظم تجهیزات:
برنامهریزی، اجرا، تجزیه و تحلیل کالیبراسیونهای داخلی و خارجی تجهیزات، از اهمیت بالایی برخوردار است. کالیبراسیون دقیق، کلیدِ تداوم عملکرد درست و اطمینانبخش آنهاست. حالا که میدانید «چرا» و «چه چیزهایی» برای یک استراتژی موفق لازم است، وقت آن است که روی «چگونگی» تمرکز کنید. در ادامۀ مسیر، همراهتان خواهم بود!
5 گام برای طراحی استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی قدرتمند
آیا میخواهید هزینهها را کاهش و عملکرد داراییهایتان را به حداکثر برسانید؟ پس با این 5 گام استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی خود را بسازید و به این هدف دست پیدا کنید:
1. مرور ساختار سازمان:
سفرِ طراحی استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی را با درک نحوۀ عملکرد و تصمیمگیریهای سرمایهگذاری سازمان آغاز کنید. سپس، بر اهدافی تمرکز کنید که با اهداف کلی کسبوکار همسو باشند. برای جلب اعتماد و حمایت مدیریت و کارکنان، ایدههای استراتژیک خود را به آنها ارائه دهید.
2. ارزیابی وضعیت داراییها:
نظارت دورهای بر داراییها، دادههای حیاتی دربارۀ وضعیت تکتک آنها را در اختیار شما قرار میدهد. این دادهها میگویند که آیا دارایی به تعمیر و نگهداری پیشگیرانه نیاز دارد یا نه تا به عمر مفید مورد انتظار خود برسد.
3. آمادهسازی و اجرای برنامۀ اقدام مدیریت دارایی:
مجموعۀ این اقداماتِ مدیریت دارایی، به شما در ایجاد یک برنامۀ اقدام کمک میکند. این برنامۀ اجرایی باید از چرخۀ کنونی کسبوکار پشتیبانی کند.
نکاتی برای برنامۀ مدیریت دارایی شما:
- اولویتبندی هر وظیفه، به همراه منابع لازم.
- برنامۀ زمانی برای هر وظیفه یا اقدام بهبود.
- وابستگی به بخشهای مختلف کسبوکار یا تیمها برای تکمیل هر وظیفه.
- ایجاد ترکیبی از ابتکارات کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت برای اطمینان از تأمین بودجه و نیروی کار کافی برای اجرای موفقیتآمیز برنامه.
4. مرور و پایش پیشرفت
با یک سیستم مدیریت دارایی، میتوانید دادههایی دربارۀ عملکرد داراییها ثبت کنید و از آنها برای بهینهسازی تصمیمات سرمایهگذاری استفاده کنید.
پایش پیشرفت همچنین نواحی بحرانیای را که باید در دورۀ بعدی برنامهریزی استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی سازمانی برای آنها اولویتبندی کنید، آشکار میکند.
5. دریافت بازخورد از همه ذینفعان
با کارکنان جلسات گروهی و پنلهایی برگزار کنید تا نظرات آنها را دربارۀ فرآیندهای موجود مدیریت دارایی بشنوید. این بازخورد به شما امکان میدهد تا راهکارهای مؤثرتری برای برآوردن انتظارات سازمانی توسعه دهید.
نکات تکمیلی:
- دادههای جمعآوریشده را تحلیل کنید تا الگوهای و روندهای پنهان را کشف کنید.
- گزارشهای دورهای برای ذینفعان اصلی تهیه کنید تا آنها را در جریان پیشرفت نگه دارید.
- از یک رویکرد بهبود مستمر استفاده کنید تا استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی شما همیشه مؤثر و انعطافپذیر باشد.
با پیگیری این چهار و پنج گام، میتوانید یک استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی پویا و کارآمد ایجاد کنید که نیازهای سازمان شما را برآورده میکند و به موفقیت بلندمدت آن کمک میکند.
همچنین به یاد داشته باشید:
- فناوریهای نوآورانه را برای بهبود مدیریت داراییهای خود بررسی کنید.
- انعطافپذیر باشید و آماده شوید تا استراتژی خود را در صورت نیاز براساس شرایط بازار و تغییرات سازمانی تنظیم کنید.
- با ذهنی باز، رویکردی متعهدانه و استفاده از این نکات، میتوانید استراتژی مدیریت داراییهای فیزیکی را پیادهسازی کنید که نه تنها از داراییهای ارزشمند سازمان شما محافظت میکند، بلکه آنها را به موتور محرکه موفقیت تبدیل میکند.
نویسنده: حمیدرضا احراری